'Privacy kilometerheffing goed regelen' ======================================= NRC Handelsblad , 5/12/07, openingsartikel Door Herman Staal Rotterdam, 5 dec. Het systeem voor kilometerheffing dat minister Eurlings wil invoeren, is ook voor andere doelen te gebruiken. Is de privacy in het geding? Een brief van Rijkswaterstaat op de deurmat, zomaar op een doordeweekse dag, eerder dit jaar. Wat blijkt: twee maanden lang zijn met camera's de auto's geregistreerd die tijdens de spits op de rijksweg A2 reden. "Uit de kentekenregistratie ter hoogte van Breukelen blijkt dat de auto met het kenteken [...] regelmatig van de A2 gebruik maakt. Volgens de informatie die wij van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) hebben ontvangen, staat het kenteken op uw naam". Dan volgt het verzoek aan een enquête mee te doen. Werd hier de privacy geschaad? Wat is er op tegen dat de overheid weet dat je geregeld over de A2 rijdt? En als je partner toevallig de brief opent, is dat toch ook geen enkel probleem? Tenzij je altijd omrijdt naar je minnaar in Vinkeveen. Rijkswaterstaat stuurde 45.000 automobilisten de brief: 15.000 deden mee aan de enquête. Er kwamen enkele klachten binnen bij het College Bescherming Persoongegevens (CBP), dat toestemming gaf voor dit project. Bij Rijkswaterstaat beklaagden twee mensen zich schriftelijk over de brief. "Nihil dus", zegt de woordvoerder van Rijkswaterstaat. "Wij vinden de kentekenregistratie een effectief middel om in te zetten bij grote werkzaamheden." De overheid houdt haar burgers in de gaten: met camera's, met registratie van telefoon- en ander digitaal verkeer, met kentekenregistratie. Vanaf 2011 komt er, als de plannen van minister Eurlings (Verkeer en Waterstaat, CDA) doorgaan, een schat aan gegevens bij. Dan gaat de kilometerheffing van start voor vrachtwagens. Een jaar later volgen de automobilisten. In 2016 is dan van elke automobilist precies bekend waar hij zich op welk moment van de dag bevindt. Dat is handig voor de verkeersinformatiedienst, voor politie en justitie, voor andere opsporingsdiensten. Een moslim die geregeld een andere moslim op een parkeerplaats ontmoet: dat kan de inlichtingendienst AIVD wel eens interesseren. En de belastingdienst kan controleren of vergoedingen voor woon-werkverkeer wel terecht zijn. Permanente snelheidscontrole kan ook. Maar dat is allemaal niet de bedoeling. "We gaan echt niet elke snelheidsovertreding bekeuren. Dat zou een vervelend systeem worden", zegt landelijk verkeersofficier Koos Spee. De aanpak van snelheidsovertreders wordt wel steeds geavanceerder. Maar aanhaken bij de kilometerheffing is vooralsnog niet de bedoeling. De kilometerheffing moet in eerste plaats een "een eerlijker systeem van betalen voor mobiliteit" worden. In een negentien pagina's tellende brief, die vrijdag naar de Tweede Kamer is gestuurd, legt minister Eurlings uit wat vanaf 2011 gaat gebeuren. In een paar zinnen snijdt hij de privacy aan. "De bescherming van de privacy zal worden verankerd", schrijft hij. Daarvoor zullen "uitvoeringsregels" worden gemaakt. Maar het is bijna een wetmatigheid, zegt Henk Bosma, ex-topman van ICT-bedrijf Pinkroccade: "Als de overheid een gegevensbestand heeft, wordt het ook gebruikt voor andere doelen dan waar het voor bedoeld is." Zo heeft de AIVD al de beschikking over het kentekenregister van de RDW. Hoe dat bestand precies wordt gebruikt, is geheim. Bosma leidde de commissie die voor Binnenlandse Zaken dit jaar het rapport Data voor Daadkracht schreef. Conclusie: de overheid is nogal slordig met gegevensverzameling. Het gebeurt niet zorgvuldig, niet effectief, niet proportioneel. Politiek debat en bestuurlijke aandacht zijn gering. Minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken, PvdA) legde het rapport naast zich neer. Niet dat overheid door de bank genomen slecht is, zegt Bosma. Maar als bijvoorbeeld sprake is van terreurdreiging, kan ineens alles. "Dat zag je in Londen ook. Het systeem van de congestion fee is ook gebruikt om terroristen op te sporen." De discussie speelt nu ook Duitsland. Directeur Jörg Ziercke van de federale recherche verklaarde vorige week dat de politie gegevens van het Duitse tolsysteem moet kunnen gebruiken. "Het kan niet zo zijn dat --- zoals is gebeurd --- de politie na een moord bij een wegrestaurant geen toegang heeft tot de gegevens van het tolsysteem". Bosma is niet tegen gebruik van bestanden voor meer doelen, "maar je mag wel van de overheid vragen aan te tonen dat wat ze opslaat ook nuttig is." De grote vraag wordt hoe het systeem op details wordt ingericht. De overheid moet daarbij al heel vroeg privacy-aspecten meewegen, vindt Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging in Nijmegen. Er kan voor gekozen worden de getailleerde gegevens in het kastje in de auto te laten. Wegen worden dan naar plaats en tijd in kleurcategorieën ingedeeld, en er wordt alleen centraal opgeslagen of de automobilist zich op een rode, blauwe of groene weg bevond. Zo komt de overheid niet in de verleiding andere toepassingen voor de gegevens te verzinnen, zegt Jacobs. De hoogleraar haalt de OV-chipkaart aan, waarbij gedetailleerde reisgegevens van de kaarthouders centraal worden vastgelegd. Daarmee overtreedt de organisatie Translink, waarin NS de grootste partij is, de wet, vindt het College Bescherming Persoonsgegevens. Jacobs: "Met dit systeem heeft niemand van tevoren aandacht gehad voor privacy. Nu heeft NS een schat aan informatie. En informatie is macht. Dat geven ze niet zomaar meer weg." Minister Eurlings heeft toegezegd het CPB te betrekken bij de uitwerking van de plannen. Een CBP-woordvoerder zegt dat er op zal worden toegezien dat er meer gegevens worden opgeslagen dan nodig is en dat er duidelijke regels komen. Bosma en Jacobs blijven sceptisch. Privacy is in Nederland nu eenmaal geen belangrijk onderwerp. In Duitsland en de Verenigde Staten is dat heel anders. Daar trekken politici en burgerrechtenorganisaties meteen aan de bel als overheden hun bevoegdheden verruimen. Jacobs: "Nederlanders hebben een groot vertrouwen in de overheid." Bosma merkte het bij zijn rondgang langs politiek en bestuurlijk verantwoordelijkheden. Bij opsporingsdiensten wordt volgens hem "altijd een beetje giechelig gepraat" over Jacob Kohnstamm, de voorzitter van de CBP. Op internet is sinds begin dit jaar een petitie tegen de kilometerheffing te tekenen. Dat iedere auto op de meter nauwkeurig te traceren is "sinister en verkeerd", aldus de petitie. Iets meer dan 2.300 mensen ondertekenden haar. Initiatiefnemer Gijs Kaper uit Eindhoven: "In Groot-Brittannië hebben 1,8 miljoen mensen precies zo'n petitie ondertekend. Daar hebben ze The Daily Telegraph achter zich. Misschien krijg ik De Telegraaf nog mee. Maar ik denk dat de petitie alleen massaal ondertekend wordt, als blijkt dat autorijden veel duurder wordt."