Europees webstemmen 
===================

NEDERLANDSE EXPATS BRENGEN STEM UIT VIA HET INTERNET 

Bij wijze van proef kunnen Nederlandse expats bij de verkiezingen voor
het Europese parlement stemmen per internet. Dat vereist toezicht en
betrouwbare software. 

Dirk van Delft, 
NRC Handelsblad, Bijlage Wetenschap en Onderwijs, p.51, 6/6/2004.

AAN DE KOMENDE verkiezingen voor het Europese parlement zoud de 
Nijmeegse informaticahoogleraar Bart Jacobs graag meedoen. Eigenlijk
had hij al met de muis willen stemmen. Jacobs, deze weken
gewoon op zijn post aan het Toernooiveld, heeft voorgewend dat hij in
het buitenland vertoeft en zich via het stembureau Den Haag
als internetstemmer geregistreerd. 

Expats en andere Nederlanders die in het buitenland vertoeven mogen
van 1 tot 10 juni stemmen per internet. Maar op de een of andere
manier had Jacobs de formulieren voor het elektronische stemmen 
afgelopen woensdag nog niet in huis. ``Hopelijk komt het nog goed'',
zegt hij.

''Met internetstemmen loopt Nederland
voorop'', zegt Jacobs, specialist op het gebied van beveiliging en
correctheid van programmatuur. ''En het bijzondere is dat het om een
'open' experiment gaat, na afloop van de stemming komt de
programmatuur op het internet, zodat iedereen in 
principe kan zien hoe het werkt.''

'Kiezen op Afstand' (KOA), zoals het project gedoopt is, werkt als
volgt. Wie zich aanmeldt op de site www.internetstembureau.nl, gebouwd
en beheerd door LogicaCMG, moet eerst zijn persoonlijke stemcode
invoeren. Die code is hem per post toegestuurd door het stembureau Den
Haag in ruil voor een (ook per post verzonden, zelfgekozen)
pincode. Na ook zijn pincode te hebben ingetikt mag de
internetstemmer, nadat het systeem heeft gecheckt of hij soms al
gestemd heeft, door. Jacobs: ''Het stembureau heeft die combinatie
stemcode-pincode aan LogicaCMG doorgegeven, na te zijn nagegaan of de
expat wel stemgerechtigd is. LogicaCMG weet dus geen namen. Het
stemmen komt neer op het intikken van de code van de favoriete
politicus --- codes die voor een en dezelfde politicus per stemmer
verschillen. Waarop de bijbehorende naam op het scherm verschijnt en
om een bevestiging wordt gevraagd.''

BUNKER Ter beveiliging van de internetstemprocedure draait de
webserver in een bunker op een geheime locatie. Ook worden de
uitgebrachte stemmen direct met inzet van cryptografische technieken
verhaspeld. Jacobs: ''Een week van te voren hebben medewerkers van
LogicaCMG de machines onder toezicht geïnstalleerd. Na te hebben
proefgedraaid is het systeem bevroren. Dat garandeert dat niet iemand
op het laatste moment software inbrengt die bijvoorbeeld iedere tweede
stem van de socialisten naar de liberalen overhevelt. Dinsdag 1 juni
heeft de voorzitter van het stembureau de machine aangezet en staat in
die bunker onder permanent toezicht van vier medewerkers van
LogicaCMG, iemand van Binnenlandse Zaken en één of twee mensen van het
stembureau te reutelen, 24 uur per dag. Ook de AIVD is bij de
controles betrokken. Ik heb trouwens de bevoegdheid er tot 10 juni op
een willekeurig moment binnen te vallen en daar ga ik zeker gebruik
van maken.''

Na afloop van de stemming, op donderdag 10 juni, brandt de voorzitter
van het stembureau een cd van de database met stemmen. Jacobs: ''Dat
schijfje stopt hij vervolgens in een computer met software om de
uitslag van de stemming vast te stellen. Hij moet in een vaste
volgorde een paar knoppen indrukken. Het interface daarvoor is fool
proof --- met excuses aan de voorzitter van het stembureau. Die
software is hier in Nijmegen geschreven. Op het eerste gezicht een
klus voor een eerstejaars, maar het bijzondere is dat wij essentiële
delen van het programma correct hebben bewezen. Bij de programmacodes
--- bij elkaar zo'n vijfduizend regels --- die vertellen hoe er
gehandeld moet worden voeg je evenveel specificaties die zeggen wat er
dient te gebeuren. Computerprogramma's waarvan de correctheid boven
iedere twijfel verheven is lopen alle mogelijkheden die het te
controleren programma biedt stuk voor stuk na. Dat zijn er met regels
als 'als dit dan dat of anders zo' al snel heel veel. Zo kun je
verzekeren dat een programma echt goed werkt en dat de stemuitslag die
eruit rolt betrouwbaar is.''

Aan dit 'Kiezen op Afstand' doen zo'n twintigtuizend expats mee. Iets
minder dan de helft heeft gekozen voor stemmen per internet, de rest
maakt gebruik van de vertrouwde envelop of stemt per telefoon. In de
aanloop naar de proef zijn twee nepstemmingen gehouden. Jacobs: ''Die
van augustus 2003 verliep tamelijk beroerd, in november ging het een
stuk beter. Onze Nijmeegse groep heeft toen op verzoek geprobeerd in
het systeem van LogicaCMG in te breken of het systeem plat te
krijgen. Binnendringen is niet gelukt en een denial of service-aanval
bracht alleen vertraging teweeg.''

Is het systeem ook op grotere schaal bij verkiezingen gewenst?
Internetstemmen heeft als voordeel dat je er de deur niet voor uit
hoeft, wat positief op het opkomstpercentage zou kunnen
doorwerken. Een probleem is family voting: een bazige echtgenote
verordonneert manlief wat hij moet stemmen. Jacobs: ''Dat effect
speelt in de KOA-proef met de expats niet. Stemmen per post heeft dat
nadeel namelijk ook. En je kunt je afvragen of internetstemmen niet in
een trend past. We bankieren per internet, we boeken onze
vakantiereizen per internet. Waarom zouden we dan niet stemmen per
internet? Maar voor alle duidelijkheid: het gaat hier echter om een
eenmalig, beperkt experiment, dat na afloop uitgebreid geevalueerd zal
worden. Plannen voor grootschalige invoering zijn er niet.''

SLOPPY De open source-benadering van het experiment spreekt Jacobs
zeer aan. ''Dat de codes van de programma's van LogicaCMG en die van
ons op het internet komen te staan, komt de veiligheid en het
vertrouwen ten goede. In Amerika waren Diebold-stemmachines een black
box, tot de source code per ongeluk op het web kwam en bleek hoe
sloppy die in elkaar stak. Tenenkrommend. Een mogelijk nadeel is dat
je met open source kennis weggeeft, er hoort wel een ander business
model bij. Voor onze Nijmeegse informaticagroep is het grote voordeel
dat we, afgezien van het geld dat deze commerciële opdracht oplevert,
over 'Kiezen op Afstand' kunnen publiceren. Een praatje op een
internationaal congres met als titel 'Counting votes with formal
methods', dat trekt.''