BIOMETRIE AAN DE GRENS
======================

Hoogleraar computerbeveiliging pleit voor gezonde dosis paranoia.

Radboud Magazine, juni 2005, p.18-19.
Tekst: Han Oomen.

Bart Jacobs gruwelt van het idee om lichaamsinformatie in een
landelijke databank te stoppen, zoals het kabinet wil. Het is vragen
om moeilijkheden en misbruik ligt op de loer, stelt de Nijmeegse
hoogleraar computerbeveiliging. Bovendien brengt zo'n databank het
grootschalig traceren van mensen via camera's in zicht. "Of dat
gunstig is voor alle bevolkingsgroepen vraag ik me af."


Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging aan de Radboud
Universiteit, bladert in het nieuwe paspoort naar de enige pagina van
plastic. Met de blik gericht op de hoek linksonder van deze wat
dikkere pagina beweegt hij het reisdocument traag, de lichtinval
steeds iets wijzigend. Na enkele seconden heeft hij de gewenste stand
gevonden: ,,Kijk, daar zit de chip, dat kleine donkere puntje in het
plastic.''

De precieze datum is nog ongewis - de VS wil hem dit najaar, de EU wil
uitstel -, maar zeker is dat het identiteitsbewijs-met-chip wordt
ingevoerd. Voorlopig heeft Binnenlandse Zaken bij wijze van experiment
al 15.000 van stuks geproduceerd, waaronder het testexemplaar dat
Jacobs vastheeft. Zijn onderzoeksgroep, met een Twents instituut
toonaangevend op het gebied van computerbeveiliging, bekeek de
beveiliging van de chip kritisch en velde er een positief oordeel
over.

Niet dat er veel mis is met het huidige paspoort. Na enkele
paspoortaffaires kreeg Nederland in '89 eindelijk een
legitimatiebewijs dat amper bleek na te bootsen. Maar juist dat bracht
smokkelaars, terroristen en ander gespuis ertoe uit een ander vaatje
te tappen. Als het vermaledijde bordeauxrode boekje zo moeilijk te
vervalsen is, werd aan malafide zijde gedacht, dan moeten we
marechaussee op het verkeerde been zetten door op het fotootje in een
echt paspoort te lijken. Hoe groter de stapel gestolen, echte passen,
des te groter de kans op een geschikt exemplaar.

De look-alikes dwongen de autoriteiten tot een reactie. Die werd
gevonden in het nieuwe, 'biometrische' paspoort. Het voegt
'lichaamsspecifieke' kenmerken toe aan de zaken zoals die sinds
mensenheugenis op het reisdocument staan: naam, geboortedatum,
handtekening, pasfoto. Europa kiest voor het gelaat en de vingertop.

De lichaamsunieke zaken worden bij de aanvraag van een paspoort
opgemeten (bio-metrie) en dan in digitale vorm opgeslagen, op de
chip. Die informatie wordt bij grenspassage vergeleken met de reiziger
in levende lijve, door van zijn gezicht een foto te maken en door op
een scannertje een afdruk van zijn vinger te maken.

Ook dit systeem is te foppen, zegt Jacobs, die zitting heeft in de
'expertkring biometrie' van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Zo
is de afdruk van een afgehakte vinger te kopiėren in een flinterdun
laagje siliconen, dat vlak voor een grenspost over de eigen vinger
wordt getrokken.

Het kan ook minder luguber. Jacobs, gebarend: "Op dat kopje koffie
blijven jouw vingerafdrukken achter. Ook die zijn te achterhalen en na
te maken."  Ondanks de feilbaarheid is de wetenschapper voor de komst
van de nieuwe generatie passen. Het wordt kwaadwillenden toch weer wat
lastiger gemaakt.

Fel gekant is Jacobs daarentegen tegen een ontwikkeling die met opslag en
gebruik van biometrische data te maken heeft, een ontwikkeling die
ministers Donner en Remkes begin dit jaar aankondigden in hun
'terreurbrief', een ontwikkeling ook waar tot verbazing van de hoogleraar
amper discussie over is. "Ik hoop maar op het parlement." Dat komt
vermoedelijk dit najaar aan zet.

Waar gaat het om? De twee bewindslieden willen een centrale databank,
met daarin biometrische data van alle Nederlanders. Motief: het beter
kunnen bestrijden van terrorisme.

Het verschil met het louter verifiėren of houder en pas bij elkaar
horen is wezenlijk, want dan mogen autoriteiten verder niets met de
digitale informatie. Het plan van Donner en Remkes breidt het gebruik
aanzienlijk uit. Ten behoeve van identificeren kunnen bij opsporing
betrokken diensten 'on-line' over informatie beschikken, ook op
straat, en dan niet alleen over lokale, maar over alle informatie.

Jacobs ziet er op de eerste plaats geen brood in, omdat centrale
registratie kwetsbaar is. Het zal hackers uitdagen de boel via
internet in de war te sturen, bijvoorbeeld door vingerafdrukken te
verwisselen. Mochten ze daarin slagen, dan is het gedaan met de
betrouwbaarheid. "Op zo'n moment stort het systeem in elkaar."

Dan kan het nog gaan om whizzkids die om de eer strijden. Jacobs moet
er niet aan denken wat gebeurt als de computerfanaten criminelen als
opdrachtgevers hebben. Die zouden bijvoorbeeld vingerafdrukken van
anderen kunnen misbruiken bij het opnemen van geld, mochten automaten
in de toekomst de vingerafdruk als legitimatie gebruiken. "Het zou
toch wrang zijn als iets dat bedoeld is om identificatie te versterken
averechts uitpakt en grootschalige vervalsing van identiteiten
mogelijk maakt."

Daarnaast zijn beambten die toegang hebben tot de database niet
onkreukbaar. Bekend is dat agenten hun toegang tot de
kentekenregistratie misbruiken om familie en bekenden te informeren of
er iets mankeert aan een auto die ze willen aanschaffen. "De praktijk
wijst uit: hoe laagdrempeliger een systeem van opzet is, hoe groter
het misbruik."

Verder brengt zo'n databank het grootschalig traceren van mensen via
camera's in zicht. "Dat is een eng idee. Nu de overheid deze
mogelijkheden geven, betekent ook vertrouwen hebben in toekomstige
regeringen. Daarin moeten we niet naļef zijn. Ik schat in dat twee
aanslagen ą la Madrid in Nederland voldoende zijn om iemand als
Wilders als premier te krijgen. Of dat gunstig is voor alle
bevolkingsgroepen vraag ik me af."

Zoveel is duidelijk: het systeem kent risico's en valt te misbruiken. Komt
bij dat er een alternatief is. "De aanslagen in New York en de moord op
Van Gogh waren te voorkomen geweest, als beter was omgesprongen met
inlichtingen. Steek dįįr je energie in."

Rest het principiėle bezwaar, van toepassing op de algemene trend om
de gangen van de burger vast te leggen. "Prima dat de overheid
controleert aan de grens of stappen onderneemt in geval van verdenking
bijvoorbeeld.  Maar als we gewoon ergens op straat lopen, heeft ze
daar niets mee te maken."

In zijn eigen leven neemt Jacobs het grondrecht op een persoonlijke
levenssfeer uiterst serieus. Zo gebruikt hij software die het derden
onmogelijk maakt zijn surfgedrag te achterhalen. En op de vraag naar
zijn geboortedatum volgt een afgemeten '63. "De precieze datum is toch
niet relevant voor dit interview?!" Er verschijnt een lach op zijn
gezicht: "Noem het de gezonde dosis paranoia die dit vakgebied met
zich meebrengt."