Burger Gevangen in Bits ======================= Reformatorisch Dagblad , 8 april 2006. Gerard ten Voorde Het net sluit zich. In de strijd tegen terrorisme en georganiseerde misdaad slaat de overheid steeds meer en steeds vaker persoonsgegevens van burgers op. Elk sms'je van 450 miljoen Europeanen is straks te achterhalen. Discotheken, dierentuinen, luchthavens, bibliotheken en zwembaden maken in toenemende mate gebruik van biometrische gegevens om bezoekers te herkennen. Coffeeshops stapten onlangs in de biometrie. Hierbij is een persoonlijk kenmerk -een vingerafdruk of een gezichtsscan- opgeslagen in een kleine chip op een pasje dat op afstand kan worden gelezen. Ook de overheid weet steeds vaker nieuwe technieken te vinden. Eind augustus moeten alle EU-lidstaten beschikken over een nieuw, biometrisch paspoort, waarin een digitale pasfoto en -in een later stadium- twee vingerafdrukken zijn vastgelegd. De persoonsherkenning kan daarmee grotendeels machinaal geschieden, waardoor de betrouwbaarheid moet toenemen. Het Europees Parlement heeft recent voorstellen aangenomen om het telefoon- en internetverkeer van alle 450 miljoen Europeanen massaal digitaal op te slaan. De lidstaten moeten elke telefoontje, sms'je en internetbezoekje gaan vastleggen. De inhoud blijft geheim, tijdstip en locatie staan geregistreerd. Politie en justitie mogen deze data -voorlopig- alleen gebruiken in de strijd tegen terreur en bij onderzoek naar enkele misdrijven. Het openbaar vervoer vervangt volgend jaar de strippenkaart en het treinkaartje door de ov-chipkaart. Deze zogenaamde RFID-kaart (Radio Frequency Identifier) met persoonsgegevens registreert met radiosignalen waar een passagier in- en uitstapt. Afrekenen kan automatisch. De provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland doen onderzoek om de lengte van files digitaal te meten. Slimme software spoort het aantal mobiele telefoontjes op een bepaald wegvak op en berekent hoe druk het daar is. De politie gebruikt speciale IMSI-catchers om het unieke IMSI-nummer van een simkaart op te vangen, waarmee mobieltjes zijn te traceren zonder deze af te luisteren. Op die manier kon de politie van Nijmegen onlangs in het onderzoek naar de moord op Louis Sévèke een sms-bom sturen naar 3000 mobieltjes. Toezichtscamera's in winkelcentra, uitgaansgelegenheden en stations zijn inmiddels een vertrouwd fenomeen. De nieuwste generatie wordt pas geactiveerd bij verdacht gedrag. Loopt iemand drie keer om een auto, dan begint de camera te snorren. Complex Geen vuiltje aan de lucht, zo lijkt. In de strijd tegen misdaad en terreur moet een regering immers over adequate gegevens en opsporingsmethoden beschikken. Het probleem is echter complexer. De overheid is van plan de gegevens centraal op te slaan. "Gelet op de maatregelen die dit kabinet noodzakelijk acht in het kader van bestrijding van terrorisme en identiteitsfraude ben ik van plan tot centralisatie van de administratie over te gaan", aldus minister Pechtold. Privacywatchers slaan alarm. Misbruik ligt op de loer. Het koppelen van verschillende databestanden is technisch gezien een fluitje van een cent. "We moeten ervoor zorgen dat zoiets niet zomaar kan", zegt woordvoerster Barbara den Uyl van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). "Wij blijven hameren op een goede bescherming van informatie". Helemaal gerust is de privacywaakhond van Nederland er niet op. "Je ziet dat er in het kader van terrorismebestrijding steeds meer moet kunnen. Wij vragen de politiek eens aan te tonen waarom sommige gegevens zo lang moeten worden opgeslagen. Is dat echt noodzakelijk? Bestuurders en politici zijn niet allemaal doordrongen van de noodzaak van bescherming van persoonsgegevens." Namen wil ze niet noemen. Het CPB blijft daarom de vinger aan de pols houden. "Er staat een aantal belangrijke projecten op stapel dat we nauwlettend volgen: het elektronisch patiëntendossier, de ov-chipkaart, het Burgerservicenummer en het publiceren van persoonsgegevens op internet. Als het daar fout gaat, gaat het goed fout." Ze wijst erop dat de Wet bescherming persoonsgegevens uitgaat van het principe van evenwichtigheid. "De opslag van gegevens moet in verhouding staan tot het doel. Het moet niet zo zijn dat we op basis van één biometrisch kenmerk de hele doopceel van iemand kunnen lichten". Een uitgewerkt standpunt over biometrie heeft het CPB nog niet. Terrorisme Prof. Bart Jacobs van de Radboud Universiteit Nijmegen maakt zich zorgen over de toenemende aantasting van de privacy. "Voorheen moest een persoon altijd eerst verdacht zijn voordat zijn privacy mocht worden geschonden. Tegenwoordig is de volgorde omgekeerd. De overheid verzamelt nu eerst gegevens, om pas daarna verdachten te zoeken." "Niet netjes", constateert de hoogleraar computerbeveiliging. "Dat moet je niet willen als nette samenleving. De meerderheid van de maatschappij bestaat uit keurige mensen, die moet je dus ook als zodanig behandelen. Niet als verdachte." Nederland en Europa staan volgens hem op "een cruciaal" punt. "Bij het besluit om alle telefoonverkeer van Europese burgers vast te leggen is het al misgegaan." De rechtvaardiging dat de grootschalige opslag noodzakelijk is in de strijd tegen terrorisme en georganiseerde misdaad vindt hij niet overtuigend. "Bij alle recente terroristische aanslagen hadden de inlichtingendiensten de daders vooraf in de smiezen. Politie en justitie hebben alleen niet adequaat gehandeld. Een nog grotere databank, met ook niet-verdachten, had niet geholpen. Terroristen zijn eropuit democratieën te ondermijnen en angst aan te jagen. Daar moeten we dus niet in meegaan. Het is legitiem om maatregelen te nemen, maar welke middelen zijn effectief? In iedereen een chip implanteren? Disproportioneel." Technisch is het vrij eenvoudig om camera's op straat te koppelen aan een centrale database met persoonsgegevens. De Nijmeegse hoogleraar is van mening dat daarbij een grens wordt overschreden. "De plannen voor een centrale databank met biometrische gegevens verstoren de machtsbalans tussen overheid en burger." Ook het argument dat je met het vastleggen van gegevens mensen in de gaten kunt houden die een maatschappelijk gevaar opleveren -bijvoorbeeld pedofielen- vindt hij niet steekhoudend. "Als nette maatschappij moet je niet alles willen wat technisch ook kan. De 'goeden' moeten niet onder de 'slechten' lijden." De stelling dat iemand die niets verkeerd doet ook niets te verbergen heeft, overtuigt prof. Jacobs niet. "Ik ben een nette burger. Maar ik heb een heleboel te verbergen. Wie zou bijvoorbeeld willen dat zijn seksuele gedrag, om maar eens iets te noemen, bij de overheid wordt vastgelegd? Ik bedoel maar: waar ligt de grens?" Op de overheid rust daarom de "zware verantwoordelijkheid" om vooraf "heel duidelijk" te maken welke gegevens worden vastgelegd en waarom. "Een gezonde basis wantrouwen richting overheid is niet verkeerd. We hebben nu een nette regering. Vergeet echter niet dat de gegevens die we nu verstrekken ook beschikbaar zijn voor volgende regeringen. Als we hier twee aanslagen krijgen van het kaliber "Madrid", is iemand als Geert Wilders onze volgende premier. Je moet er toch niet aan denken dat hij over onze persoonsgegevens beschikt?" De hoogleraar computerbeveiliging vraagt zich af hoe beschermd een centrale database is. "Elk politiebureau zal een aansluiting op die database willen hebben. We weten hoe politiebureaus zijn beveiligd en hoe medewerkers van politie en justitie met informatie omgaan?" Centrale opslag vormt een bedreiging voor burgers, vindt prof. Jacobs. Hij wijst op de Amerikaanse no-fly-list voor luchtvaartmaatschappijen. "Hoe komt iemand op zo'n lijst terecht? Niemand weet het. Nog dringender is de vraag hoe je weer van zo'n lijst afkomt. Durf ik straks op een intercontinentale vlucht nog een volgens islamitische voorschriften bereide maaltijd te bestellen? Of sta ik dan op de lijst van verdachten?" Veel vertrouwen heeft hij er niet in. "Elke database gaat missers bevatten. Ik maak me daar zorgen om." Bovendien kunnen mensen via zogenaamde ID-roof de identiteit van een ander aannemen. "Iemand kan zich voordoen onder mijn naam en zich misdragen, waardoor ik op allerlei zwarte lijsten kom te staan. Ik kan daar niets tegen doen." Discotheken, dierentuinen, luchthavens, bibliotheken en zwembaden maken in toenemende mate gebruik van biometrische gegevens om bezoekers te herkennen. Coffeeshops stapten onlangs in de biometrie. Hierbij is een persoonlijk kenmerk -een vingerafdruk of een gezichtsscan- opgeslagen in een kleine chip op een pasje dat op afstand kan worden gelezen. Ook de overheid weet steeds vaker nieuwe technieken te vinden. Eind augustus moeten alle EU-lidstaten beschikken over een nieuw, biometrisch paspoort, waarin een digitale pasfoto en -in een later stadium- twee vingerafdrukken zijn vastgelegd. De persoonsherkenning kan daarmee grotendeels machinaal geschieden, waardoor de betrouwbaarheid moet toenemen. Het Europees Parlement heeft recent voorstellen aangenomen om het telefoon- en internetverkeer van alle 450 miljoen Europeanen massaal digitaal op te slaan. De lidstaten moeten elke telefoontje, sms'je en internetbezoekje gaan vastleggen. De inhoud blijft geheim, tijdstip en locatie staan geregistreerd. Politie en justitie mogen deze data -voorlopig- alleen gebruiken in de strijd tegen terreur en bij onderzoek naar enkele misdrijven. Het openbaar vervoer vervangt volgend jaar de strippenkaart en het treinkaartje door de ov-chipkaart. Deze zogenaamde RFID-kaart (Radio Frequency Identifier) met persoonsgegevens registreert met radiosignalen waar een passagier in- en uitstapt. Afrekenen kan automatisch. De provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland doen onderzoek om de lengte van files digitaal te meten. Slimme software spoort het aantal mobiele telefoontjes op een bepaald wegvak op en berekent hoe druk het daar is. De politie gebruikt speciale IMSI-catchers om het unieke IMSI-nummer van een simkaart op te vangen, waarmee mobieltjes zijn te traceren zonder deze af te luisteren. Op die manier kon de politie van Nijmegen onlangs in het onderzoek naar de moord op Louis Seveke een sms-bom sturen naar 3000 mobieltjes. Toezichtscamera's in winkelcentra, uitgaansgelegenheden en stations zijn inmiddels een vertrouwd fenomeen. De nieuwste generatie wordt pas geactiveerd bij verdacht gedrag. Loopt iemand drie keer om een auto, dan begint de camera te snorren. Complex Geen vuiltje aan de lucht, zo lijkt. In de strijd tegen misdaad en terreur moet een regering immers over adequate gegevens en opsporingsmethoden beschikken. Het probleem is echter complexer. De overheid is van plan de gegevens centraal op te Gelet op de maatregelen die dit kabinet noodzakelijk acht in het kader van bestrijding van terrorisme en identiteitsfraude ben ik van plan tot centralisatie van de administratie over te , aldus minister Pechtold. Privacywatchers slaan alarm. Misbruik ligt op de loer. Het koppelen van verschi llende databestanden is technisch gezien een fluitje van een We moeten ervoor zorgen dat zoiets niet zomaar , zegt woordvoerster Barbara den Uyl van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP). "Wij blijven hameren op een goede bescherming van informatie". Helemaal gerust is de privacywaakhond van Nederland er niet op. "Je ziet dat er in het kader van terrorismebestrijding steeds meer moet kunnen. Wij vragen de politiek eens aan te tonen waarom sommige gegevens zo lang moeten worden opgeslagen. Is dat echt noodzakelijk? Bestuurders en politici zijn niet allemaal doordrongen van de noodzaak van bescherming van persoonsgegevens." Namen wil ze niet noemen. Het CPB blijft daarom de vinger aan de pols houden. "Er staat een aantal belangrijke projecten op stapel dat we nauwlettend volgen: het elektronisch pati Netntendossier, de ov-chipkaart, het Burgerservicenummer en het publiceren van persoonsgegevens op internet. Als het daar fout gaat, gaat het goed fout." Ze wijst erop dat de Wet bescherming persoonsgegevens uitgaat van het principe van evenwichtigheid. "De opslag van gegevens moet in verhouding staan tot het doel. Het moet niet zo zijn dat we op basis van Sluitand kunnen lichten". Een uitgewerkt standpunt over biometrie heeft het CPB nog niet. Terrorisme Prof. Bart Jacobs van de Radboud Universiteit Nijmegen maakt zich zorgen over de toenemende aantasting van de privacy. "Voorheen moest een persoon altijd eerst verdacht zijn voordat zijn privacy mocht worden geschonden. Tegenwoordig is de volgorde omgekeerd. De overheid verzamelt nu eerst gegevens, om pas daarna verdachten te zoeken." "Niet netjes", constateert de hoogleraar computerbeveiliging. "Dat moet je niet willen als nette samenleving. De meerderheid van de maatschappij bestaat uit keurige mensen, die moet je dus ook als zodanig behandelen. Niet als verdachte." Nederland en Europa staan volgens hem op "een cruciaal" punt. "Bij het besluit om alle telefoonverkeer van Europese burgers vast te leggen is het al misgegaan." De rechtvaardiging dat de grootschalige opslag noodzakelijk is in de strijd tegen terrorisme en georganiseerde misdaad vindt hij niet overtuigend. "Bij alle recente terroristische aanslagen hadden de inlichtingendiensten de daders vooraf in de smiezen. Politie en justitie hebben alleen niet adequaat gehandeld. Een nog grotere databank, met ook niet-verdachten, had niet geholpen. Terroristen zijn eropuit democratie Zichn te ondermijnen en angst aan te jagen. Daar moeten we dus niet in meegaan. Het is legitiem om maatregelen te nemen, maar welke middelen zijn effectief? In iedereen een chip implanteren? Disproportioneel." Technisch is het vrij eenvoudig om camera's op straat te koppelen aan een centrale database met persoonsgegevens. De Nijmeegse hoogleraar is van mening dat daarbij een grens wordt overschreden. "De plannen voor een centrale databank met biometrische gegevens verstoren de machtsbalans tussen overheid en burger." Ook het argument dat je met het vastleggen van gegevens mensen in de gaten kunt houden die een maatschappelijk gevaar opleveren -bijvoorbeeld pedofielen- vindt hij niet steekhoudend. "Als nette maatschappij moet je niet alles willen wat technisch ook kan. De 'goeden' moeten niet onder de 'slechten' lijden." De stelling dat iemand die niets verkeerd doet ook niets te verbergen heeft, overtuigt prof. Jacobs niet. "Ik ben een nette burger. Maar ik heb een heleboel te verbergen. Wie zou bijvoorbeeld willen dat zijn seksuele gedrag, om maar eens iets te noemen, bij de overheid wordt vastgelegd? Ik bedoel maar: waar ligt de grens?" Op de overheid rust daarom de "zware verantwoordelijkheid" om vooraf "heel duidelijk" te maken welke gegevens worden vastgelegd en waarom. "Een gezonde basis wantrouwen richting overheid is niet verkeerd. We hebben nu een nette regering. Vergeet echter niet dat de gegevens die we nu verstrekken ook beschikbaar zijn voor volgende regeringen. Als we hier twee aanslagen krijgen van het kaliber "Madrid", is iemand als Geert Wilders onze volgende premier. Je moet er toch niet aan denken dat hij over onze persoonsgegevens beschikt?" De hoogleraar computerbeveiliging vraagt zich af hoe beschermd een centrale database is. "Elk politiebureau zal een aansluiting op die database willen hebben. We weten hoe politiebureaus zijn beveiligd en hoe medewerkers van politie en justitie met informatie omgaan?" Centrale opslag vormt een bedreiging voor burgers, vindt prof. Jacobs. Hij wijst op de Amerikaanse no-fly-list voor luchtvaartmaatschappijen. "Hoe komt iemand op zo'n lijst terecht? Niemand weet het. Nog dringender is de vraag hoe je weer van zo'n lijst afkomt. Durf ik straks op een intercontinentale vlucht nog een volgens islamitische voorschriften bereide maaltijd te bestellen? Of sta ik dan op de lijst van verdachten?" Veel vertrouwen heeft hij er niet in. "Elke database gaat missers bevatten. Ik maak me daar zorgen om." Bovendien kunnen mensen via zogenaamde ID-roof de identiteit van een ander aannemen. "Iemand kan zich voordoen onder mijn naam en zich misdragen, waardoor ik op allerlei zwarte lijsten kom te staan. Ik kan daar niets tegen doen."